Cẩm nang tham khảo cho người bị huyết áp và rối loạn tiền đình

0 Thực dưỡng hiện đại Thứ Sáu, 3 tháng 10, 2025 Edit this post

CẨM NANG THAM KHẢO

Điều chỉnh lối sống cho người huyết áp cao & rối loạn tiền đình

1. Nhận biết triệu chứng

Huyết áp cao (tăng huyết áp)

Có thể gây nhức đầu, mặt đỏ bừng, hồi hộp, khó thở, ù tai.
Nếu huyết áp ≥ 180/120 mmHg kèm theo đau ngực, khó nói, liệt nửa người —> cần gọi cấp cứu ngay để tránh biến chứng (stroke, nhồi máu cơ tim).
Theo hướng dẫn Hội tăng huyết áp Việt Nam 2022, tăng huyết áp được định nghĩa khi đo tại phòng khám (office) ≥ 140/90 mmHg. PMC+1

Rối loạn tiền đình (rối loạn tiền đình ngoại biên hoặc hỗn hợp)

Triệu chứng thường gặp: chóng mặt, mất thăng bằng, buồn nôn, ù tai, hoa mắt, nhức đầu.
Khi chóng mặt xuất hiện đột ngột: nên ngồi hoặc nằm xuống ngay, nhắm mắt, giữ đầu thẳng, thở sâu để giảm cảm giác mất cân bằng.

2. Điều trị (tham khảo – cần theo chỉ định bác sĩ)

Huyết áp cao

Thuốc (theo bác sĩ kê đơn)
o Nhóm ức chế men chuyển (ACE inhibitors): Enalapril, Captopril — giúp giãn mạch, giảm huyết áp.
o Nhóm chẹn kênh canxi (calcium channel blockers): Amlodipine, Nifedipine — giảm co bóp mạch máu.
o Nhóm lợi tiểu (diuretics): Hydrochlorothiazide, Furosemide — giúp đào thải natri, giảm thể tích máu.
o Nhóm chẹn beta (beta-blockers): Bisoprolol, Atenolol — giảm nhịp tim, giảm huyết áp.
Theo dõi: đo và ghi lại huyết áp hàng ngày (sáng – tối hoặc theo hướng dẫn).
Thói quen / điều chỉnh lối sống:
• Giảm muối (≤ 5 g muối/ ngày hoặc ≤ 2 g natri), hạn chế đồ ăn mặn, tránh thức ăn chế biến sẵn.
• Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia.
• Kiểm soát cân nặng, duy trì BMI hợp lý (ví dụ 18,5–23 kg/m² nếu phù hợp đánh giá trong bối cảnh Việt Nam).
• Hoạt động thể lực đều đặn: ≥ 150 phút/tuần.

Theo “Highlights of the 2022 Vietnamese Society of Hypertension”, việc theo dõi huyết áp tại nhà và kết hợp điều chỉnh lối sống là rất trọng yếu trong quản lý tăng huyết áp. ResearchGate+1
Ngoài ra, trong bối cảnh châu Á, các hướng dẫn mới cũng nhấn mạnh vai trò đo huyết áp ngoại phòng khám (home BP, ambulatory BP) để xác định đúng tình trạng tăng huyết áp. Ejinme+1

Rối loạn tiền đình

Thuốc (theo bác sĩ kê đơn):
o Betahistine: được dùng phổ biến để cải thiện tuần hoàn vùng tai trong, giảm chóng mặt trong rối loạn tiền đình (đặc biệt dùng trong bệnh Ménière hoặc chóng mặt mãn tính). Frontiers+2Medscape+2
o Cinnarizine: có tác dụng giảm co thắt mạch, hỗ trợ tuần hoàn não và giảm buồn nôn.
o Dimenhydrinate, Meclizine: thuốc chống nôn, giảm chóng mặt trong giai đoạn cấp tính.
o Thuốc an thần nhẹ / benzodiazepin: chỉ dùng ngắn hạn nếu có lo âu, mất ngủ đi kèm.
Phục hồi vận động & cân bằng (Vestibular rehabilitation):
• Bài tập thăng bằng, tập duy trì nhìn (gaze stabilization), habituation exercises — được chứng minh cải thiện triệu chứng chóng mặt và ổn định thăng bằng. Lippincott+2NCBI+2
• Với BPPV (rối loạn vị trí tiền đình lành tính): các động tác tái bố trí cana (Epley, Semont, Gufoni...) được áp dụng phổ biến để di chuyển “sỏi tai trong” về vị trí không kích thích. Medscape+3NCBI+3Military Health System+3
• Điều trị bằng thuốc nên hạn chế trong giai đoạn cấp tính, không nên kéo dài dùng thuốc ức chế tiền đình vì có thể làm chậm quá trình thích nghi (compensation) của hệ thần kinh trung ương. Medscape+2PMC+2
Kiểm soát các nguyên nhân liên quan:
• Thiếu máu não, xơ vữa mạch não, thoái hóa đốt sống cổ, stress, lo âu — cần điều chỉnh phối hợp.
• Trong một số trường hợp cấp tính (viêm tiền đình cấp), steroid có thể được dùng sớm nhằm giảm viêm/ phù nề thần kinh tiền đình. PMC+1

3. Bài tập hỗ trợ

Cho người huyết áp cao

1. Đi bộ nhanh
• 20–30 phút/ngày, 5 ngày/tuần (hoặc theo khả năng).

2. Thở sâu – Thiền chánh niệm
• Hít vào 4s, giữ 2s, thở ra 6s; thực hiện 10 phút buổi sáng & tối.

3. Yoga – tư thế “Em bé nghỉ ngơi” (Child’s Pose / Balasana)
• Quỳ gối, gập người, trán chạm thảm, hai tay đặt xuôi hoặc duỗi, giữ 1–2 phút.

Cho người rối loạn tiền đình

1. Brandt-Daroff (bài tập habituation)
• Từ tư thế ngồi → nằm nghiêng trái, đầu xoay 45°, ngồi lại → nghiêng phải. Lặp 5–10 lần, ngày 2–3 buổi.

2. Bài tập thăng bằng cơ bản
• Đứng hai chân sát, tay dang ngang, giữ thăng bằng 30 giây → nhắm mắt thêm 15 giây.
• Khi vững hơn: tiến tới đứng 1 chân, hoặc trên mặt phẳng không ổn định.

3. Xoay đầu
• Ngồi thẳng: xoay đầu trái-phải 10 lần; ngửa lên – cúi xuống 10 lần (chậm, kiểm soát).

Theo hướng dẫn mới về phục hồi tiền đình, các bài tập này giúp cải thiện chức năng thăng bằng, ổn định thị giác khi đầu chuyển động, hỗ trợ quá trình thích nghi của hệ thần kinh trung ương. Lippincott+2Medscape+2

4. Chế độ ăn uống

Nên ăn: rau xanh, trái cây (chuối, cam, táo), cá biển (giàu omega-3), ngũ cốc nguyên hạt, đậu nành, hạt óc chó, quả hạch, thực phẩm giàu kali, magiê.
Hạn chế: muối, mắm, đồ ăn rất mặn, thức ăn chiên xào, đồ chế biến sẵn, rượu bia, cà phê đặc, thức uống có caffeine cao.
Uống nước đầy đủ: 1,5 – 2 lít/ngày (nếu không có chống chỉ định).

5. Phòng ngừa tái phát & lối sống hàng ngày

Đo huyết áp định kỳ: sáng – tối hoặc theo khuyến nghị bác sĩ, ghi vào sổ theo dõi.
Ngủ đủ giấc: 7–8 tiếng/ngày, tránh thức khuya.
Giữ cân nặng hợp lý: theo chỉ số BMI hoặc theo khuyến nghị bác sĩ.
Giảm stress: thiền, yoga, nghe nhạc thư giãn, kỹ thuật thư giãn.
Hạn chế thay đổi tư thế đột ngột: đặc biệt khi từ ngồi → đứng hoặc từ nằm → đứng, để tránh chóng mặt.
Tập thể dục đều đặn: ít nhất 150 phút/tuần (cường độ vừa phải).
Khám định kỳ: 3–6 tháng 1 lần, để bác sĩ đánh giá hiệu quả điều trị, điều chỉnh thuốc nếu cần.

6. Lưu ý quan trọng

Thông tin trên chỉ mang tính tham khảo, không thay thế chẩn đoán và điều trị của bác sĩ.
Người bệnh cần tuân thủ chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa (tim mạch, thần kinh, tai mũi họng…).
Nếu có triệu chứng bất thường như tê liệt, ngất, mất ý thức, nói khó, liệt mặt hoặc nửa người —> cấp cứu ngay.

Tham khảo

1. Highlights of the 2022 Vietnamese Society of Hypertension (VSH) – hướng dẫn chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp tại Việt Nam. ResearchGate+1

2. Vestibular Rehabilitation for Peripheral Vestibular Hypofunction — bằng chứng mạnh hỗ trợ tập phục hồi tiền đình giúp giảm chóng mặt, cải thiện thăng bằng. Lippincott

3. Vestibular Disorders: Diagnosis, New Classification and Therapeutic Options — tổng quan điều trị rối loạn tiền đình, gồm thuốc, phục hồi, steroid khi thích hợp. PMC

4. StatPearls – Vestibular Rehabilitation — mô tả chi tiết các bài tập điều trị rối loạn tiền đình (Epley, Gufoni, bài tập thăng bằng). NCBI

5. Dizziness, Vertigo, and Imbalance Treatment & Management (Medscape) — về sử dụng thuốc ức chế tiền đình, phục hồi và nguyên tắc điều trị chóng mặt. Medscape

6. Improving hypertension awareness and management in Vietnam — thực trạng kiểm soát tăng huyết áp ở Việt Nam. Nature

7. Management of Hypertension in the Asia-Pacific Region — bối cảnh châu Á, định nghĩa, ngưỡng điều trị, vai trò đo huyết áp tại nhà. SpringerLink